مولتی متر

مولتی متر یکی از ابزار های بسیار پرکاربرد در برق و الکترونیک است که کار اصلی آن اندازه گیری ولتاژ ,جریان ,مقاومت و ...است. یکی دیگر از کاربرد مولتی متر ها تست قطعات الکترونیکی است که در فصل های آینده به آن اشاره خواهیم کرد. 

انواع مولتی مترها

مولتی متر ها به طور کلی به دو دسته آنالوگ و  دیجیتال تقسیم میشوند که بسته به نوع نیاز فرد هرکدام دقت ,نوع و قابلیت های خاصی دارند. پس یکی از مهمترین عوامل در انتخاب نوع مولتی متر نوع استفاده مصرف کننده است هرچه کار دقیق تر و حساستر نیاز به مولتی متر دقیق تر و گران تر داریم.

آشنایی با مولتی متر

یک مولتی‌متر از چهار قسمت مهم تشکیل شده است:

  • نمایشگر: در این قسمت داده اندازه‌گیری شده نمایش داده می‌شود.
  •  سلکتور(کلید چرخشی): به وسیله سلکتور می‌توان پارامتر مورد اندازه‌گیری (ولتاژ، جریان و مقاومت) را انتخاب کرد.
  • پورت (Port): پورت قسمتی است که پراب‌ها به آن متصل می‌شوند.
  • پراب (Prob): یک مولتی‌متر دارای دو پراب است که معمولا رنگ یکی قرمز و دیگری مشکی است. به صورت قراردادی پراب مشکی برای پورت (com) و پراب قرمز برای پارامتری است که میخواهیم اندازه گیری کنیم.

                                                                       نمایشگر

                                                            سلکتور(کلیدچرخشی)

                                                                     پورت

                                                                    پراب

مولتی متر آنالوگ:

در این نوع مولتی مترها یک عقربه و صفحه مدرج وجود دارد که بسته به پارامتر مورد اندازه گیری شده عدد خاصی را نشان می دهد.

                                                مولتی متر آنالوگ(عقربه ایی)

طریقه کار قسمت اهم و طرز اندازه گیری مقاومت در اهمتر عقربه ای :

ابتدا کلید سلکتور اهمتر را روی R*1 گذاشته و دو فیش اهمتر را به هم اتصال می دهیم،عقربه باید حرکت کند و روی صفر بایستد.در غیر اینصورت پیچ تنظیم صفر اهمتر باید تنظیم شود.اگر تنظیم نشد،باطری قلمی ۱٫۵ ولتی داخل اهمتر ضعیف است. (باطری ۹ ولت کتابی مربوط به قسمت R*10K است.)یا اهمتر خراب است سپس دو فیش اهمتر را به دو سر مقاومت می زنیم.البته دقت شود که هر دو دست به فیش های اهمتر تماس نداشته باشد.اگر عقربه حرکت نکند کلید را روی R*10 و یا R*100 و یا R*1k قرار می دهیم.

به طور مثال اگر کلید روی R*100 باشد و عقربه روی خط مدرج شده روی عدد ۵۰ ایستاد می گوییم مقدار مقاومت برابر است با (۱۰۰*۵۰=۵۰۰۰) یعنی ۵۰۰۰ اهم می باشد.اگر کلید را روی R*1K قرار دهیم و عقربه روی ۵ بایستد که مقدار مقاومت باز هم برابر است با :۵*۱K=5K

دقت شود هر بار که کلید را روی R*1 یا R*10 یا ...قرار می دهیم باید تنظیم صفر مجددا صورت گیرد.

طریقه کار قسمت AC:

برای اندازه گیری ولتاژ AC(مانند برق شهر) کلید انتخاب کننده (سلکتور) را در قسمت AC-Vباید قرار داد.(برق ACقطب مثبت و منفی ندارد و فیش ها را از هر طرف بزنیم فرقی نمی کند.)

اگر کلید را روی درجه ۱۰ قرار دهیم مقدار ولتاژ را روی خط مدرج بین صفر تا ۱۰ باید بخوانیم،اگر کلید را روی درجه ۵۰ قرار دهیم،مقدار ولتاژ را روی خط مدرج بین صفر تا ۵۰ باید بخوانیم و اگر کلید سلکتور را روی درجه ۲۵۰ قرار دهیم،مقدار ولتاژ را روی خط مدرج ۰ تا ۲۵۰ باید بخوانیم و اگر کلید سلکتوری را روی درجه ۵۰۰ قرار دهیم،چون خط مدرج ۵۰۰ وجود ندارد،مقدار ولتاژ را روی خط ۰ تا ۵۰ می خوانیم و آن را در ۱۰ ضرب می کنیم و اگر کلید را روی ۱ قرار دهیم مقدار ولتاژ را روی خط ۰ تا ۱۰ خوانده و بر ۱۰ تقسیم می کنیم.

طریقه کار قسمت جریان و ولتاژ DC :

برای اندازه گیری ولتاژ DC(مانند برق باطری یا آداپتور) کلید سلکتور را باید در قسمت DC-V قرار داد.برق DC دارای قطب + و – است و باید فیش سیاه را به منفی و فیش قرمز را به مثبت بزنیم در غیر اینصورت عقربه در جهت مخالف حرکت می کند.برای خواندن ولتاژ DC مانند ولتاژ AC عمل می شود،یعنی اگر کلید روی ۱۰ باشد مقدار ولتاژ روی خط مدرج بین صفر تا ۱۰ و اگر روی ۵۰ باشد روی خط مدرج صفر تا ۵۰ و اگر روی ۲۵۰ باشد روی خط مدرج صفر تا ۲۵۰ خوانده می شود.

برای اندازه گیری جریان DC بایستی مولتی متری که کلید آن روی DC-mA است،به طور سری در مدار قرار گیرد و مقدار جریان روی همان خطوط مدرج بین ۰ تا ۱۰،یا ۰ تا ۵۰ و یا ۰ تا ۲۵۰ خوانده شود.

دکمه فشاری قرمز روی بعضی اهمترها برای تست باطری اهمتر است،اگر فشار دادیم و عقربه تا نیمه حرکت کرد باطری سالم است.همچنین اگر دو سر اهمتر را به هم بزنیم و با تنظیم پیچ اهمتر عقربه روی صفر نیاید یا باطری آن ضعیف است یا اهمتر خراب است.

کلید دو حالته در بعضی اهمترها (+ -) برای اینست که اگر در موقع ولتاژگیری عقربه در جهت مخالف حرکت شود به جای تعویض فیش ها کلید را در حالت دیگر قرار داده ولتاژ را بخوانیم.


مولتی متر دیجیتال:

در این نوع مولتی متر ها عدد ها و ارقام روی صفحه نمایشگر نشان داده خواهند شد و معمولا برخی رنج ها را به صورت خودکار تشخیص میدهند.


                                                           مولتی متر دیجیتال

طریقه استفاده از مولتی متر  دیجیتال:

اندازه گیری مقاومت:

کلید سلکتور را روی بیشترین پله (Range) مقاومت قرار می‌دهیم، فیش سیاه رنگ را درون ترمینال (-) یا (com) مشترک و فیش قرمز به درون ترمینالی که مربوط به مقاومت یا (+) است قرار می‌دهیم. سر دیگر آنها را به طرز مناسبی به طرفین مقاومت مورد نظر وصل می‌کنیم و مقاومت را می‌خوانیم.هنگام اندازه گیری مقاومت باید اصطلاحا مدار مرده باشد.(برق های ورودی در مدار قطع شوند)

 طرز اندازه گیری ولتاژ مستقیم:

سلکتور را برروی Dc آورده و فیش سیاه رنگ را درون ترمینال (com) و فیش قرمز را درون ترمینالی که مربوط به ولت است قرار می‌دهیم. سر دیگر آنها را به طور مناسب به دو نقطه از مدار وصل می‌کنیم و ولتاژ را اندازه گیری می‌کنیم.

 طرز اندازه گیری شدت جریان مستقیم DC:

یکی از فیشها را به COM و دیگری را به mA وصل و دو سر فیش را هم به دو نقطه از مدار متصل می‌کنیم و شدت جریان را اندازه گیری می‌کنیم. برای اندازه گیری شدت جریان‌های بیش از ۳۰۰mA تا ۱۰A فیش قرمز رنگ را درون ترمینال ۱۰A قرار می‌دهیم.توجه داشته باشید که هنگام اندازی جریان , مولتی متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد , در غیر اینصورت آسیب خواهد دید.

 طرز اندازه گیری ولتاژ متناوب AC:

کلید سلکتور را روی AC و پراب مشکی را درون ترمینال COM و پراب قرمز را به ترمینال مربوط به ولت وصل می‌کنیم.

 طرز اندازه گیری شدت جریان متناوب AC:

فیش سیاه رنگ را درون ترمینال (COM) و فیش قرمز را درون ترمینال مربوط به ma وصل می‌کنیم. یا در صورت لزوم به ترمینال ۱۰A وصل می‌کنیم.توجه داشته باشید که هنگام اندازی جریان , مولتی متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد , در غیر اینصورت آسیب خواهد دید.


اطمینان از اتصال و عدم اتصال سیم(Buzzer یا تست بوق)

قابلیت دیگر در مولتی متر Buzzer است این قابلیت به ما این امکان را میدهد که به اتصال به نقاط مختلف مدار و یا سیم از اتصال و یا عدم اتصال به یکدیگر اطلاع یابیم،برای مثال یک سیم در طول مسیر که در هر طرف دو رشته دارد ابتدا دو رسته سیم را بدون اتصال در هر دو طرف تست میکنم در صورتی که مولتی متر صدا پخش نکند این دو سیم در طول مسیر بهم اتصال نکرده اند و در صورت پخش صدا سیم معیوب شده و در قسمتی به یکدیگر اتصال کرده اند، در مواقعی که میخواهیم از ارتباط صحیح آگاه شویم یکطرف سیم را به هم ارتباط میدهیم در این صورت در طرف دیگر با اصال به دو سیم باید صدا از مولتی متر پخش شود ، این تست برای اطمینان از سیم و معبوب نبودن در انواع سیم برق و دیتا و یا سیم دوربین ،آنتن استفاده میگردد.

مولتی متر کلمپی(انبری):

در این نوع مولتی مترها یک انبر وجود دارد که با قرار دادن آن دور سیم ها می توان پارامتر مورد نظر را اندازه گیری نمود.

                                                             مولتی متر کلمپی(انبری)



هنگام کار با دستگاه مولتی متر توجه به نکات زیر ضروری است:
۱-برای اندازه گیری شدت جریان باید دستگاه را به صورت سری در مدار قرار داد.
۲-برای اندازه گیری اختلاف پتانسیل باید دستگاه را به طور موازی بین دو نقطه از مدار قرار داد.
۳-هنگام اندازه گیری مقاومت لازم است جریان برق را قطع کنیم. در غیر این صورت دستگاه آسیب خواهد دید.
۴-دستگاه را با احتیاط جا به جا می‌کنیم و از وارد آمدن ضربه به آن و یا سقوط دستگاه جلوگیری می‌نماییم.
۵-پیچ تنظیم صفر دستگاه را نباید دستکاری کرد، زیرا این بخش از دستگاه خیلی حساس است و ممکن است فنر مربوط به آن قطع و دستگاه خراب شود.
۶-همیشه هنگام اندازه گیری کمیت‌ها کلید سلکتور را روی بیشترین درجه قرار می‌دهیم و در صورت لزوم به تدریج آن را کاهش می‌دهیم تا دستگاه آسیب نبیند.
۷-از چرخاندن ناگهانی سلکتور خودداری کنید.